Os pobos da rexión peruana de Huanchaco, a 500 quilómetros ao norte de Lima, empregaban embarcacións, coñecidas como “cabaliños de totora”, para pescar en zonas próximas á costa. Aínda que o cabaliño foi ideado como ferramenta de traballo, crese que nalgún momento os antigos peruanos sentiron a emoción de coller unha onda, até o punto de que comezaron a empregalos non só para a pesca, senón tamén para unha actividade que, aínda que improdutiva, resultaba pracenteira para aqueles que a realizaban. A primeira referencia escrita que se ten sobre os cabaliños de totora, e a súa capacidade para deslizarse empuxados polas ondas, foi publicada en 1590 e pertence a José de Acosta, xesuíta, antropólogo e naturalista español, autor do libro “Historia natural e moral das Indias”, no que describe os costumes, ritos e crenzas dos indíxenas de México e Perú, e inclúe unha descrición da arte de asucar as ondas por parte dos pescadores da zona de El Callao.
Pero non foi até 1988 canto se vinculou aos cabaliños de totora coa práctica do surf. Ese ano, Felipe Pomar, campión do mundo de surf en 1965, presentou á redacción da revista Surfer unha teoría revolucionaria: o surf xurdiu en Perú sobre o 1.000 a.C., e desde alí estendeuse á Polinesia. A súa idea, apoiada en descubrimentos arqueolóxicos e a observación da técnica de navegación dos cabaliños de totora, atopou tamén apoio nos resultados da expedición Kon-tiki, que en 1947 realizou o explorador noruegués Thor Heyerdahl.
Máis de tres mil anos despois da súa aparición os cabaliños de totora seguen sendo utilizados polos pescadores de Huanchaco. Con todo non se atoparon elementos antropolóxicos que vinculen a cultura polinesia coa dos incas, e que esta corrente migratoria alternativa, e a conexión entre estes dous pobos, realmente houbérase producido.
Ademais da peruana, atopáronse tamén referencias arcaicas á acción de deslizarse impulsados por unha onda en China (século XIII) e África Occidental (século XVII), aínda que ditas prácticas, do mesmo xeito que no caso peruano, non tiveron o alcance social e cultural do “surf” xurdido na Polinesia.
Foto Portada: Totora reed fishing boats on the beach at Huanchaco, Peru
Roy & Danielle