Os últimos anos da década dos 60, do mesmo xeito que no resto do mundo, foron tamén tempos de cambio en España e en Galicia. Case milagrosamente, e nese momento, persoas de diferentes lugares da nosa costa, e de modo independente, iniciáronse na práctica do surf. Desde a perspectiva que ofrece o paso do tempo, é posible identificar as causas que, tanto de modo individual, como colectivo, permitiron que isto fose posible. Por unha banda, é nos 60 cando a sociedade española percibe unha certa melloría da situación económica do país. Tamén se produce unha certa apertura de ideas, polo menos cara ao que viña desde fóra, superados os anos de illamento e retroceso que seguiron aos inicios da ditadura. A poboación, aínda que dun modo moi minoritario, comeza a ter interese polas praias e o mar, que até entón se entenderon como lugares improdutivos e perigosos. Algunhas publicacións comezan a incluír referencias relativas ao surf, e revistas como Mecánica Popular inclúen descricións de como construír unha táboa (un deslizador segundo eles), desde mediados dos anos 50. Estas aparicións en prensa, e en particular dous artigos escritos polo xornalista Carlos Pardo, de títulos “O surfing, un gran deporte que o Cantábrico podería adoptar” e “O surf ou o deporte das ondas” publicados no diario El Mundo Deportivo o 17 de agosto de 1964 e o 13 de xaneiro de 1966, resultaban toda unha invitación á práctica do surf. A revista Blanco y Negro, editada xunto co diario ABC, anunciaba en portada o 10 de setembro de 1966: “O surf chega a España”. Imaxes illadas en películas e documentais, e a chegada dalgún que outro surfeiro estranxeiro, fixeron o resto.

Aínda que existe moi pouca información sobre estes inicios, o que si se sabe é que ditos inicios non foron fáciles. O que hoxe nos pode parecer sinxelo, entón, fai cincuenta anos, era case unha tolemia. Só foi posible grazas a un grupo de homes e mulleres valentes, curiosos, obstinados, brillantes, hábiles, con recursos. Ser os primeiros en calquera ámbito non é tarefa fácil nin está ao alcance de todo o mundo. Porque abrir portas, descubrir camiños, encerra certos perigos. Pero por fortuna para a gran maioría, sempre hai alguén disposto a desafiar o establecido, e a embarcarse en aventuras que poden levar a cambiar a nosa forma de pensar e de ver o mundo. Así ocorreu en Andalucía co grupo de Cortadura (anos 1962-1964), en Asturias con Félix Cueto e Amador Rodríguez (1963-1964), en Euskadi cos irmáns  Arteche e José Luís Elejoste (1964), e en Cantabria cos irmáns Fiochi (1965). Pepe Almoguera, en 1970, é o primeiro surfeiro no mediterráneo español do que se ten constancia.

Entre 1967 e 1970 o surf creceu relativamente moi rápido no norte de España. Dunha decena de surfeiros que puidese haber a finais de 1965, pasouse en 1970 a aproximadamente uns 200 practicantes asiduos. Esta estimación, recollida no libro “Una historia del surf en España”, escrito por Daniel Esparza, está baseada no número de licenzas que en 1970 estaban rexistradas na Sección Nacional de Surf, a primeira organización “oficial” adicada ao surf que se creou no noso país en 1969 con Pedro Martínez-Albornoz de Bonet como presidente, e que existiu até 1985. En 1967 fundáronse os dous primeiros clubs exclusivamente de surf: o Club Surf España (Santander) e o Club de Surf Peñarrubia, en Xixón (Asturias). O CIS (Centro de Investigacións Submarinas) de Santander tamén creou nesas datas a súa sección de surf. En 1968 ten lugar en Zarautz o primeiro campionato de surf, organizado por Óscar Elizalde. En 1969, tamén en Zarautz, Alfonso Biescas Vignau organizou o que se considera o primeiro campionato non oficial de España, que gañou Javier Arteche. En 1970 celebrouse o primeiro circuíto de España de surf, pero como non se sumaron os puntos por cada proba non houbo campión oficial absoluto. En 1971 o vencedor sería Jesús Fiochi, co seu irmán Manel de segundo. En 1972 José Manuel Merodio e José Manuel Gutierrez Melocay ocuparían os dous primeiros postos.

Membros do Centro de Investigacións Submarinas de surfari por Loredo, Cantabria no ano 1966. Arquivo: José Manuel Gutiérrez

En Galicia o surf chegou máis tarde e o crecemento foi máis lento. En 1967, Félix Cueto, pioneiro no seu Asturias natal, chega á Coruña para estudar náutica. Cueto, xunto co tamén asturiano Amador Rodríguez, surfearon durante dous anos en solitario nas ondas do Orzán, Bastiagueiro e Santa Cristina.

1963. Félix coa súa primeira táboa rematada.

Na primavera de 1969, Miguel Camarero e Gonzalo Viana observan na praia do Orzán a un tipo que, cunha táboa laranxa, deslizábase nas ondas coa mesma elegancia que o “artista” da película “A Praia”. O surfeiro era Félix Cueto, e desde aquela tarde, o tres trabaron unha forte amizade.

En paralelo, e sen que entre eles existise ningún contacto, 200 quilómetros máis ao Sur, na praia de Patos, Víctor Montenegro descansaba unha tarde á deriva nunha colchoneta neumática cando de lonxe observou unha silueta humana, posiblemente un estranxeiro, que sobre unha táboa de surf avanzaba erguido cara á beira desaparecendo por momentos. Asombrado pola devandita visión, que demostraba que na praia de Patos podíase practicar surf, Víctor convenceu ao seu irmán Nacho e a Nicolás Pita para fabricar un dispositivo similar ao que posuía o inidentificado estranxeiro a partir dunha plancha de espuma. “O día que o probamos na praia de Samil, non resistiu a terceira onda. Pero isto non podía quedar así; o veleno estaba inoculado”. Ese mesmo verán, Víctor, Nacho, Nicolás e Ángeles Vega armáronse cunha tenda de campaña e abundantes provisións de conservas, e emprenderon rumbo a Biarritz a por un dispositivo dos de verdade. De Francia trouxéronse consigo unha Barland Rott de 1,78 metros que bautizaron na praia de Patos.

Un ano máis tarde, en 1970, Carlos Bremón, é convencido por José Luís Junquera, un compañeiro do banco no que traballaba, para probar o que lle presentou como un novo deporte chamado surf. “Díxome que coñecía a unha persoa que vivira en Venezuela e que se trouxo de alí unha táboa, que entón repousaba na escuridade dun garaxe. Podemos pedirlla e probar! Que che parece?”.

“…Aos poucos días tiñamos a táboa rescatada do garaxe no noso poder, unha grande e fermosa Malibú de 2,90 metros de longo e 15 quilogramos de peso, branca con raias verdes lonxitudinais. Eliximos para probala a praia de Barrañán, que naquela época do ano, en pleno verán, sabiamos que ofrecía boas ondas. Tocoume a min primeiro. Subinme encima e remei cara a fóra uns trinta metros. Conseguín coller unha onda, aínda que con bo criterio, non tratei de pórme de pé. A táboa comezou a gañar velocidade camiño da beira. Vin que esta se achegaba. Cando a onda se estrelou contra a pendente areosa, a táboa aterrou na area tratando de continuar praia arriba, pero a quilla enganchouse no chan e saín disparado por encima do taboleiro, rodando un bo treito pola area. Aquela foi a miña primeira experiencia como surfeiro. Tiña 23 anos”.

Semanas despois Carlos Bremón trababa amizade con Miguel Camarero. Ambos apuntáronse como voluntarios da entón nacente Cruz Roja del Mar, e nunha das navegacións de prácticas saíu o tema do surf. A partir deste encontro todo sería distinto para ambos. Miguel descobre a Carlos, entre outras, dúas praias que foron fundamentais para eles naqueles anos de aprendizaxe: Bastiagueiro e Santa Cristina. “Un día de temporal Miguel Camarero comentoume a posibilidade de que houbese ondas en Santa Cristina; así que alá fomos. Era novembro, pero o día estaba soleado. Cando divisamos a baía, comprobamos que efectivamente había moito mar e que rompían ondas en forma de paredes preciosas de moitísimo percorrido. Aquilo supera con moito nosas experiencias en Bastiagueiro, polo que desde ese día Santa Cristina pasou a ser nosa praia habitual os días de temporal. Foi alí en Santa Cristina onde experimentamos por primeira vez a sensación de correr unha parede”.

Neses mesmos meses, outros dous amigos, Francisco “Rufino” Tizón e Tito Fariña, cuxa relación co mar até ese momento fora a través da pesca submarina, facían os seus primeiros experimentos artesanais co obxectivo decidido de construír unha táboa de surf. Ao ano seguinte, no verán de 1971, Carlos e Miguel Camarero, tras un primeiro e breve encontro de Carlos con Perico en Baldaio, coñecerían a Rufino e Perico na praia do Orzán. “Cando nos achegamos a eles -lembra Carlos-, explicáronnos que aquelas táboas as fabricaron eles mesmos e que querían empezar a surfear. Con todo as súas táboas apenas se mantiñan á flote”.

Tras este encontro formábase un primeiro grupo de seis ou sete amigos, composto polos citados e outros como Carlos Coira, Alejandro Mesías, José Andrés, Jose “Queimarán” ou Vari Caramés, que sería o fermento definitivo do surf na Coruña.

Reportaxe sobre a historia do surf en Galicia, feito para televisión no ano 2002 por Novalbos Wave Company. Explícase, tamen, en que consiste o deporte en Galicia e como o vivimos os surfeiros galegos.