“Galicia, a día de hoxe, é aínda unha costa sen terminar de descubrir. O potencial de ondas grandes que ten é enorme e levaralle, nun futuro non moi afastado, a ser considerado como un dos sitios de ondas grandes por excelencia a nivel mundial.” -Ibón Amatriain
Até hai pouco practicamente ninguén soubo ver este potencial. Posiblemente o primeiro fose o británico Tony Butt, un inglés que actualmente vive en Asturias en busca do “inverno eterno”. En novembro de 1992, Butt e os seus amigos Lewi Skinner e Andy Annear saíron desde Cornwall rumbo a Galicia no interior dunha pequena furgoneta. Dispuñan de moi pouca información sobre Galicia, pero decidiron investir todo aquel inverno á procura de ondas. Pola situación da costa galega, supuxeron que habería moitos spots coñecidos e frecuentados por unha comunidade numerosa de locais con anos de experiencia surfeando esas ondas. Pero o que se atoparon foi todo o contrario.
Algunhas desas ondas “con potencial” que Butt e os seus amigos observaron mantivéronse sen ser surfeadas moitos anos máis. As razóns foron moitas. Por unha banda os spots de ondas grandes non rompen coa frecuencia que o fan as ondas máis coñecidas. É fundamental que a dirección e intensidade do temporal, a marea, e a dirección do vento alíñense coa topografía e batimetría irregular da costa. Descubrir o segredo de cada lugar esixe tempo e moita observación, e foron só uns poucos os que lle dedicaron ese tempo a esa procura. Existe outra barreira fundamental que é o medo que producen as ondas grandes.
Un dos primeiros en dedicar tempo a esa procura foi o surfeiro vasco Ibón Amatriain. En 2002 surfeaba por primeira vez a onda de Rinlo, no Concello de Ribadeo, e pouco máis tarde, a escasos metros desta, a de Illa Pancha, O Panchorro, unha onda que se surfeou con até 8 metros de altura, e que só rompe catro ou cinco veces ao ano.
O acceso a moitas destas ondas foi posible grazas ao tow-in, modalidade na que co apoio de motos de auga, o surfeiro é remolcado até a base da onda onde a moto lle proporciona o impulso necesario para collela. As motos de auga resultan tamén fundamentais para chegar ao lugar onde se atopa a rompiente, normalmente en alto mar, e en lugares de difícil acceso desde a costa, e como medio de seguridade ante caídas ou calquera accidente.
En 2011 Amatriain sufriu unha fractura de peroné cando o beizo dunha desas ondas, de catro metros de altura, caeu sobre el. Un ano antes, o auxilio do seu amigo Mikel A-.gote, salvoulle de terminar golpeado contra as rocas. Nesa carreira por surfear ondas cada vez máis grandes, en 2006 Ibón Amatriain surfeou unha onda de 14 metros de altura en Praia Gris (Guipúzcoa) que lle valeu un nomeamento nos premios Billabong XXL á onda máis grande surfeada ese ano. Dous anos despois, foi convidado ao Eddie Aikau de Hawaii, o evento de maior prestixio de onda grande do mundo.
O tamén surfeiro vasco, Axi Muniain, tomou en certo xeito a testemuña de Amatriain, e tras varios anos compartindo con el as ondas da costa de Lugo, lanzouse á exploración doutro tramo da nosa costa de gran potencial: a Costa da Morte, axudado polos locais Dani Gambón e Sergio Calaza e información recompilada de pescadores locais.
Eli, Atain, Punta Nariga, ou A Tremosa, en Corme, gañaron en moi pouco tempo unha gran relevancia internacional, á que só fixo sombra a onda de Nazaré en Portugal. A diferenza doutro slabs, a onda rompe indistintamente de dereitas e esquerdas, e non necesita de moito mar para empezar a romper.
A comunidade de surfeiros galegos dedicados ás ondas grandes é aínda pequena. Tras os denominados “Raz Boys”, un grupo formado por Daniel Gambón, Carlos Baña, Iago Boedo, Rubén Pérez, Sergio Calaza, Daniel Almeida e Fran Canaval, que foron os primeiros en explorar a zona da Costa da Morte, e exemplos como os de Luis Rodríguez ou César Sánchez, cabería destacar a figura do fotógrafo Bruno Novoa, que coa súa empresa Jet Galicia, acompañou a moitos dos equipos internacionais de surf de onda grande que habitualmente visitan as nosas costas cada tempada invernal. Algún destes surfeiros, como o francés Eric Rebiere, chegáronse a asentar en Galicia.
O 6 de xaneiro de 2014 o furacán Hércules pasou á historia porque nel se rexistrou a onda individual máis alta até entón nunca medida pola rede de boias de Portos do Estado. Unha onda que alcanzou os 27,81 metros de altura, e que foi medida pola boia situada fronte a Cabo Vilán, na Costa da Morte. A anterior marca estaba nunha onda de 26,13 metros medida fronte a Santander, o 24 de xaneiro de 2009, durante o paso do furacán Klaus.
